Metody produkcji

Polska jest jednym z największym producentów rolnych w Unii Europejskiej. Znajdujemy się w ścisłej czołówce producentów takich artykułów jak: jabłka i niektóre inne owoce, mięso drobiowe, jaja kurze, mleko czy skóry zwierząt futerkowych. Rolnictwo często jest bagatelizowane, ponieważ generuje tyko około 3% PKB, ale odgrywa wręcz kolosalną rolę gospodarczą stanowiąc bazę dla innej działalności, a wyroby rolne i przemysłu spożywczego to ponad 10% polskiego eksportu. Użytki rolne stanowią 48% powierzchni kraju, z czego 3/4 z nich stanowią grunty orne.

Podstawowym przyrodniczym warunkiem rozwoju rolnictwa jest z kolei agroklimat. Pojęcie to odnosi się do wszystkich parametrów klimatyczno-pogodowych, wpływających na produkcję roślinną i zwierzęcą i obejmuje: temperaturę powietrza i jej skutek czyli długość okresu wegetacyjnego, wielkość i rozkład opadów, wiatr, nasłonecznienie oraz inne zjawiska takie jak przymrozki.

Najbardziej istotnym parametrem agroklimatycznym jest temperatura powietrza, warunkująca długość okresu wegetacyjnego. Okres wegetacyjny występuje, gdy średnia dobowa temperatura powietrza przekracza 5°C. Długość okresu wegetacyjnego różni się, pomijając obszary górskie wynosi od nieco ponad 190 dni na północnym wschodzie kraju (Pojezierze Suwalskie) do ponad 235 dni  na Nizinie Śląskiej, Kotlinie Sandomierskiej i Pobrzeżu Szczecińskim w Polsce południowo-zachodniej, południowej i północno-zachodniej. Bardzo istotnym parametrem są także opady. Dostawa wody jest niezbędna dla rozwoju wszelkiego życia biologicznego. Roczna suma opadów w naszym kraju to już obecnie ponad 600 mm rocznie co jest wartością raczej korzystną, ale przestrzenny rozkład tych opadów jest dla rolnictwa zdecydowanie mało korzystny

Oprócz agroklimatu, kluczowym czynnikiem rozwoju rolnictwa są gleby. W Polsce dominują gleby średniej jakości (brunatne i płowe – 52% pokrywy glebowej kraju). Duży jest jednak udział różnego rodzaju gleb słabych i bardzo słabych (bielicowe – 26%, górskie – 6%, bagienne – 7%, antropogeniczne – 1%). Poniżej 10% pokrywy glebowej, stanowią najkorzystniejsze typy gleb: mady rzeczne, czarnoziemy, czarne ziemie czy dobre rędziny. 

Ostatnim istotnym czynnikiem przyrodniczym jest ukształtowanie powierzchni. Parametr ten jest w grupie czynników przyrodniczych dla Polski najkorzystniejszy, ponieważ ponad 90% powierzchni kraju stanowią niziny, w większości łagodnie nachylone lub mające charakter rozległych równin

Jednym z najważniejszych parametrów oceny rozwoju rolnictwa jest jego towarowość, czyli odsetek produktów przeznaczonych na sprzedaż. Wartość towarowości rolnictwa zwykle jest wprost proporcjonalna na warunków jego rozwoju. 

W wielu krajach świata, jako podstawową miarę rozwoju rolnictwa i tym samym możliwości jego rozwoju, przyjmuje się mechanizację i chemizację rolnictwa. Pierwsze z pojęć odnosi się do ilości wykorzystywanego w rolnictwie sprzętu technicznego, którego podstawowym elementem są ciągniki (traktory), w bardziej zaawansowanej formie – kombajny rolnicze. W tej mierze Polskie rolnictwo należy do teoretycznie ścisłej światowej czołówki najbardziej zmechanizowanych. 

Także w zakresie wykorzystania w rolnictwie nawozów sztucznych, występują duże dysproporcje regionalne. Średnio w Polsce w 2020 r. na jeden hektar użytków rolnych przypadało 133 kg nawozów sztucznych.  Polska należy do krajów stosujących nawozy sztuczne w stopniu zrównoważonym, optymalnym – odpowiadającym wartościom dla państw wysokorozwiniętych, jednocześnie nie nadużywając ich (w porównaniu np. z Japonią, gdzie zużycie to jest trzykrotnie większe). Większe zużycie nawozów występuje w tym przypadku w województwach lepiej rozwiniętych, gdzie rolnicy posiadają środki finansowe umożliwiające wykorzystanie chemizacji w rolnictwie.


Przemiany w polskim rolnictwie zachodzą m.in. na skutek zmian w środowisku naturalnym. Najważniejszą z nich są zmiany klimatu, które prowadzą do ogólnego wzrostu globalnej temperatury powietrza i zwiększenia liczby ekstremalnych zjawisk pogodowych. Wzrost temperatury powietrza wiąże się z szansą na wprowadzenie upraw wymagających dłuższego okresu wegetacyjnego. W ciągu ostatnich 30 lat w istotnym stopniu wzrosła w Polsce opłacalność i popularność ciepłolubnej kukurydzy. Pojawiają się nawet gospodarstwa inwestujące w winorośl, która była powszechniej uprawiana w Polsce w średniowieczu. Średni okres wegetacyjny w Polsce w ciągu ostatnich 30 lat wydłużył się już o ponad 10 dni.

Oprócz potencjalnych korzyści, ze zmianami klimatycznymi wiążą się głównie zagrożenia. Największym z nich jest problem suszy, który coraz silniej dotyka obszary środkowej Polski – główne tereny rolne kraju. Po suszach następują z kolei bardzo często gwałtowne opady, często z gradobiciami. Dodatkowo pojawia się coraz więcej trąb powietrznych, kiedyś niemal zupełnie nieobserwowanych. Wszystkie te elementy powodują olbrzymie straty w rolnictwie, znacząco podnosząc zwłaszcza koszt produkcji warzyw i owoców. Postępujące negatywne skutki zmian klimatu będą w coraz większym stopniu ograniczać rozwój polskiego rolnictwa.

W Polsce coraz większą popularnością cieszą się różnego rodzaju produkty regionalne. Coraz większa grupa rolników prowadzi różnego rodzaju działalność wytwórczą, związaną m.in. z produkcją serów, masła, śmietany czy mleka, wykorzystując do tego własne mleko z chowu bydła. Popularne są jajka „bezpośrednio od rolnika” oraz miód pszczeli. W ten sposób tworzy się więź między rolnikami i lokalną społecznością.

W rolnictwie obserwuje się także zmiany w organizacji produkcji. Choć w kraju dominuje tzw. rolnictwo zrównoważone, dochodzi do przemian, które są odpowiedzią na zmieniające się oczekiwania konsumentów żywności. Obecnie w Polskim rolnictwie dominuje m.in. rolnictwo ekologiczne będące odpowiedzią na oczekiwanie żywności wyższej jakości i bardziej naturalnej. Koncentruje się na jakości produktu, stosowaniu naturalnych nawozów oraz minimalizacji wpływu na środowisko. W przestrzeni od kilku lat pojawiają się również inne metody prowadzenia produkcji rolniczej.