Innowacja jest w obecnych czasach jednym z najczęściej używanych słów w odniesieniu do wszystkich gałęzi gospodarki oraz w dużej mierze decyduje o tempie, pozycji i kierunkach rozwoju gospodarczego każdego kraju. Kraje wysoko rozwinięte odznaczają się innowacyjnością na najwyższym poziomie, a transfer innowacji do produkcyjnego stosowania jest bardzo sprawny i szybki.

W miarę jak rośnie światowa populacja ludzi, a zasoby naturalne stają się coraz bardziej ograniczone, rolnictwo musi sprostać nowym wyzwaniom, aby w takich warunkach dostarczyć dla miliardów ludzi wysokiej jakości żywność, a jednocześnie zmniejszyć swój wpływ środowiskowy. Innowacje w rolnictwie odgrywają zatem kluczowe rolę, umożliwiając produkcję wysokiej jakości żywności na szeroką skalę oraz zapewniając zrównoważone wykorzystanie zasobów. Przez ostatnie dekady postęp cywilizacyjny zaowocował wieloma przełomowymi innowacjami, które mają na celu zwiększenie wydajności, poprawę jakości żywności, zmniejszenie wpływu na środowisko oraz zwiększenie konkurencyjności sektora rolnego. Ten trend musi jednak przyspieszyć, a innowacje coraz sprawniej muszą być wdrażane do praktyki.

Innowacje w sektorze rolnym i leśnym to szeroki temat, ale ogólnie można je scharakteryzować jako nowe idee, które po szeregu opracowań testów laboratoryjnych, pilotaży, finalnie trafiają do praktyki i okazują się skuteczne tj. wprowadzenie czegoś nowego (lub udoskonalonego, nowatorskiej zmiany), która przekształci się w korzyści gospodarcze, społeczne lub środowiskowe dla praktyki rolniczej, leśnej czy gospodarki żywnościowej

W Unii Europejskiej definicja innowacji określona jest na podstawie Podręcznika Oslo - Oslo Manual: Guidelines for Collecting and Interpreting Innovation Data, opracowanego przez Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej i Rozwoju. Podręcznik ten określa innowację jako:

wprowadzenie nowego lub znacznie udoskonalonego produktu, wyrobu, usługi, procesu, nowej metody marketingowej, organizacyjnej w praktyce gospodarczej, organizacji miejsca pracy lub stosunkach z otoczeniem

Innowacja to każda istotna zmiana:

• produktowa – nowy lub znacznie ulepszony produkt,
• technologiczna - rozumiana jako technologia wytwarzania, metody produkcji,
• organizacyjna – nowe rozwiązania w zarządzaniu,
• marketingowa – rozumiana jako nowe metody sprzedaży produktu

Podręcznik Oslo określa również jakie elementy nie powinny być uznawane za innowacje:

• zmiany wielkości produkcji i nakładów na nie wynikających ze zmian cen rynkowych,
• zaniechanie określonych działań, nawet takich skutkujących poprawą efektywności produkcji,
• wprowadzenie produkcji nie posiadającej nowych cech użytkowych lub funkcjonalnych.

Innowacje nie powstają tylko i wyłącznie przez przypadek lub dlatego, że to, co jest produkowane, jest nowe dla środowiska. Istnieją pewne określone warunki sprzyjające temu, aby nowe idee stały się sukcesem i przełożyły się na podniesienie konkurencyjności produkcji, zmniejszenie wpływu środowiskowego czy optymalizację procesów.  To właśnie te sprzyjające warunki są promowane w unijnej polityce rozwoju obszarów wiejskich poprzez wspieranie tworzenia i funkcjonowania tzw. grup operacyjnych na rzecz innowacji (EPI), które w ramach działalności realizują projekty polegające na opracowywaniu i wdrażaniu innowacyjnych rozwiązań w rolnictwie, produkcji żywności, leśnictwie i na obszarach wiejskich do praktyki.

Wprowadzając innowacje niezbędne jest prawidłowe określenie potrzeb i właściwa identyfikacja nowych rozwiązań odpowiadających na te potrzeby, zarówno dla gospodarstwa, jak i innych podmiotów uczestniczących w działaniach grupy operacyjnej. Dopiero kolejnym krokiem, jest konsekwentnie rozwijanie ich w projekty wdrożeniowe. W większości przypadków i w wielu elementach niezbędne jest wsparcie osób posiadających odpowiednią wiedzę ekspercką i doświadczenie przy tworzeniu i funkcjonowaniu grup operacyjnych. Planując wdrożenie innowacji warto skonsultować się z brokerem innowacji.

Inspiracją do powstania innowacyjnego rozwiązania z zakresu rolnictwa, leśnictwa, produkcji żywności i obszarów wiejskich mogą być wyniki badań i prac rozwojowych opracowanych m.in. przez jednostki naukowo-badawcze, uczelnie oraz inne podmioty zajmujące się badaniami.

Innowacje są niezbędne, żeby przygotować nasze rolnictwo na przyszłość. Cały model gospodarki, w tym również produkcji żywności już teraz ulega transformacji. UE postawiła sobie ambitne cele aby być globalnym liderem w tej transformacji. Nowa Wspólna Polityka Rolna skupia się na 10 celach, których realizacja ma prowadzić do celu głównego, czyli modernizacji sektora poprzez wspieranie i dzielenie się wiedzą, innowacjami i cyfryzacją w rolnictwie i na obszarach wiejskich oraz zachęcanie do ich wykorzystywania.

Innowacyjność może w istotny sposób wpływać na:

• poprawę produktywności oraz wzrost konkurencyjności sektora rolnego,
• polepszenie jakości produktów,
• zwiększenie dochodów rolników,
• dostosowanie działalności rolniczej do potrzeb środowiska i realizację celów zrównoważonego rozwoju, takich jak zabezpieczenie dostaw żywności, redukcja ubóstwa, ochrona bioróżnorodności czy ograniczenie emisji gazów cieplarnianych.

Nowoczesne technologie, procesy, metody organizacji, z których korzystamy obecnie na co dzień, zaczynają być coraz szerzej stosowane w prowadzeniu gospodarstw rolnych. Obecnie obserwujemy rosnące zainteresowanie innowacjami z obszaru agrotechnologii, takimi jak systemy nawadniania o niskim zużyciu wody, maszyny z napędem autonomicznym czy technologie informacyjne, które pozwalają na monitorowanie i analizę danych w czasie rzeczywistym.

Coraz powszechniejsze stają się m.in.:

• Precyzyjne rolnictwo - zaawansowane technologie, takie jak GPS, drony, satelitarne systemy monitorowania czy maszyny z napędem autonomicznym, pozwalają na precyzyjne zarządzanie uprawami i hodowlą zwierząt. Dzięki tym innowacjom rolnicy są w stanie dokładniej dostosować nawożenie, nawadnianie czy ochronę roślin do potrzeb poszczególnych pól i warunków glebowych.
• Hodowla zwierząt  -  wykorzystywanie specjalnych czujników pozwalających na indywidualne śledzenie zwierząt, monitoring ich stanu zdrowia oraz zbieranie danych. Dodatkowo mogą one ostrzegać o możliwych chorobach, poziomie spożycia wody i paszy oraz innych czynnikach wpływających na jakość hodowli zwierząt.
• Biotechnologia - zastosowanie inżynierii genetycznej w rolnictwie umożliwia tworzenie roślin o lepszych cechach, takich jak odporność na choroby, suszę czy zwiększone wartości odżywcze, czyli zwiększać ich adaptacyjność do zmieniających się warunków klimatycznych
• Agrofotowoltaika -  połączenie rolnictwa z produkcją energii ze źródeł odnawialnych, na przykład przez instalowanie paneli fotowoltaicznych na terenach rolniczych, w tym na obszarach produkcji rolniczej. Pozwala to na optymalne wykorzystanie terenu oraz zmniejszenie kosztów produkcji energii.
• Uprawa wertykalna -  metoda uprawy roślin na wielopoziomowych strukturach, która umożliwia oszczędność przestrzeni oraz zasobów.