W obliczu rosnących wyzwań, z jakimi mierzy się sektor rolniczy, zdrowie psychiczne rolników staje się jednym z kluczowych zagadnień wymagających szczególnej uwagi. Rolnicy, pełniąc fundamentalną rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa żywnościowego, na co dzień zmagają się z licznymi wyzwaniami i nieustannym stresem — zmienne warunki pogodowe, zmiany rynkowe i regulacyjne, presja ekonomiczna, izolacja społeczna czy wymagająca praca fizyczna. Z drugiej strony, dostęp do opieki nad zdrowiem psychicznym dla rolników napotyka znaczące bariery przede wszystkim ze względu na społeczne postrzeganie i piętno, że poszukiwanie pomocy zewnętrznej może być oznaką słabości i nieradzenia sobie.

Ostatnie badania przeprowadzone w kilku krajach UE podkreślają pilną potrzebę kompleksowego i systemowego wsparcia zdrowia psychicznego dla społeczności rolniczej. Z myślą o wypracowaniu skutecznych rozwiązań wspierających w tym zakresie rolników, Europejska Sieć WPR powołała grupę tematyczną ds. wspierania zdrowia psychicznego rolników i społeczności rolniczych. W ramach prac grupy zidentyfikowano 12 kluczowych elementów wspierania zdrowia psychicznego i jakości życia rolników oraz ich społeczności. Przykłady inicjatyw ilustrujących kluczowe elementy w praktyce w różnych państwach członkowskich, w tym również w Polsce, przedstawiono w dokumencie roboczym z działalności grupy. Wskazane praktyczne rozwiązania mogą znacząco przyczynić się do poprawy jakości życia i zdrowia psychicznego w środowiskach wiejskich.

Pobierz dokument
 

---

Dokument skupia się na czterech kluczowych poziomach działań: podnoszeniu świadomości, wsparciu indywidualnym, rozwoju lokalnych inicjatyw oraz instytucjonalnym wsparciu systemowym. Każdy z tych poziomów jest tak samo ważny, a ich wdrożenie w praktyce może realnie wpłynąć na poprawę zdrowia psychicznego wśród rolników.

1. Świadomość

Jednym z najważniejszych kroków jest przełamywanie tabu dotyczącego zdrowia psychicznego. Aby to osiągnąć, niezbędne są kampanie edukacyjne, które zachęcają do otwartej dyskusji na temat problemów psychicznych rolników oraz promowanie wsparcia społecznego. Ważnym elementem jest również zaangażowanie całych społeczności wiejskich, aby wspólnie tworzyć środowisko, w którym pomoc jest łatwo dostępna, a rozmowa o zdrowiu psychicznym staje się normalnością.

2. Perspektywa rolników

Rolnicy mogą wzajemnie się wspierać, dzieląc się swoimi doświadczeniami i pomagając sobie w trudnych momentach. Współpraca i uczenie się od siebie nawzajem, w tym angażowanie kobiet jako kluczowych współpracowników, może przynieść wiele korzyści. Ważne jest również, aby osoby pracujące z rolnikami, np. lekarze weterynarii czy doradcy, byli odpowiednio przeszkoleni w zakresie rozpoznawania problemów psychicznych i oferowania wsparcia. Niezwykle pomocne mogą okazać się także szkolenia dedykowane samym rolnikom, które pomogą im w radzeniu sobie z wyzwaniami i uzyskaniu pomocy na wczesnym etapie problemów zdrowotnych.

3. Perspektywa społecznościowa

Na poziomie społeczności kluczowe jest budowanie lokalnych systemów wsparcia. Lokalne, zaufane sieci pomocy, które skutecznie koordynują różne rodzaje usług, mogą odgrywać decydującą rolę w pomaganiu rolnikom. Warto również wdrażać innowacyjne rozwiązania, takie jak mobilne zespoły opieki zdrowotnej czy doradztwo online, które mogą pomóc w usuwaniu barier geograficznych i zwiększyć dostępność oferowanego wsparcia,  na obszarach, w których jest ono trudno dostępne.

4. Perspektywa instytucjonalna

Ostatni, lecz nie mniej ważny element wsparcia, to działania na poziomie instytucjonalnym. Współpraca organizacji rządowych, organizacji skupiających rolników i instytucji zdrowia publicznego jest kluczowa dla stworzenia trwałych systemów wsparcia, które są dostosowane do potrzeb rolników. Dokument zwraca uwagę na konieczność opracowania krajowego planu działania, który integruje lokalne i społecznościowe podejścia oraz zapewnia stabilne finansowanie dla inicjatyw wspierających zdrowie psychiczne rolników.

Warto zaznaczyć, że jednym z przykładów polskich inicjatyw wspierających zdrowie rolników i społeczności rolniczej jest Polskie Stowarzyszenie Zrównoważonego Rolnictwa i Żywności, które uruchomiło projekt Agro Woman promujący zrównoważony model rolnictwa w Polsce. Skupiając się na kobietach w rolnictwie, inicjatywa ma na celu uatrakcyjnienie ich pracy poprzez zapewnienie edukacji merytorycznej w zakresie finansów, zarządzania przedsiębiorstwem, języków obcych i rozwoju umiejętności miękkich, zajmując się aspektami ekonomicznymi, społecznymi i środowiskowymi poprzez mentoring, wsparcie zdrowia psychicznego i aktywny udział w zmianie zrównoważonego rozwoju w rolnictwie. W grudniu 2023 r. Stowarzyszenie zorganizowało konferencję poświęconą dobrostanowi psychicznemu rolniczek i rolników (dowiedz się więcej).