Kobiety odgrywają kluczową rolę w rozwoju i wzroście gospodarczym społeczności wiejskich Unii Europejskiej. Niestety, ich kluczowa rola jest zbyt często niewidoczna, a kobiety wiejskie nadal napotykają większe trudności niż mężczyźni w utrzymaniu i w dostępie do stabilnego zatrudnienia oraz uczestnictwie w procesach decyzyjnych. Tradycyjne role płciowe przypisane kobietom często wzmacniają nierówności między płciami.

Przejawy nierówności płci są liczne: jak podkreśliła Europejska Komisja w swoim komunikacie dotyczącym długoterminowej wizji UE dla obszarów wiejskich, kobiety częściej doświadczają niepewności związanej z zatrudnieniem, mają tendencję do częstszego opuszczania regionów wiejskich w porównaniu do mężczyzn i są mniej zaangażowane w procesy decyzyjne, zarówno w gospodarstwie domowym, jak i w swoich lokalnych społecznościach oraz społeczeństwie jako całości. Sytuację pogłębiają braki w zakresie podstawowych usług, takich jak opieka zdrowotna, opieka nad dziećmi i edukacja.

Inicjatywy Unii Europejskiej

Unia Europejska angażuje się w poprawę sytuacji kobiet, zwłaszcza poprzez programy rozwoju obszarów wiejskich, wspieranie przedsiębiorczości kobiet, zwiększanie ich udziału w podejmowaniu decyzji oraz rozwój odpowiednich usług na obszarach wiejskich.

Oprócz Strategii Komisji Europejskiej na rzecz równouprawnienia płci na lata 2020-2025, Parlament Europejski przeprowadził badanie „Status zawodowy kobiet wiejskich w UE”, a DG REGIO opracował mapę stanu równości kobiet. Te działania mają pomóc w spełnieniu bardziej ambitnych wymogów dotyczących równouprawnienia płci w ramach europejskich funduszy strukturalnych na lata 2021–2027. Europejski Trybunał Obrachunkowy w swoim sprawozdaniu specjalnym dotyczącym uwzględniania aspektu płci w budżecie UE wzywa instytucje UE, władze krajowe i regionalne oraz zainteresowane podmioty z obszarów wiejskich do przekucia słów w czyny.

Wspólna Polityka Rolna a równość płci

Wspólna Polityka Rolna na lata 2023-2027 będzie nadal wspierać równouprawnienie na obszarach wiejskich, szczególnie w ramach celu szczegółowego 8: promowanie zatrudnienia, wzrostu reprezentacji w procesach decyzyjnych, udziału w działalności rolniczej, włączenia społecznego i rozwoju lokalnego na obszarach wiejskich. WPR nie może jednak stanowić jedynego wsparcia dla osiągnięcia tych celów.  Ważne jest także zwiększenie świadomości i integracja wszystkich dostępnych i odpowiednich unijnych i krajowych narzędzi oraz polityk finansowania.

W ramach realizacji WPR, uwzględniana jest również horyzontalna zasada równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami oraz równości szans kobiet i mężczyzn. Upowszechniane i wdrażane, będą również rozwiązania naukowe i innowacyjne, w tym cyfrowe, które mają na celu usunięcie barier rozwojowych wsi i rolnictwa.

Koła Gospodyń Wiejskich

Koła Gospodyń Wiejskich (KGW) mają długą historię na ziemiach polskich. Pierwsze koło gospodyń wiejskich założyła w 1877 roku we wsi Janisławice działaczka socjalistyczna Filipina Płaskowicka, choć podobna organizacja pod nazwą „Towarzystwo Gospodyń” działała już od 1866 roku we wsi Piaseczno na Pomorzu Gdańskim.

Przed 29 listopada 2018 roku koła gospodyń wiejskich działały na podstawie ustawy o społeczno-zawodowych organizacjach rolników oraz uchwalonych przez siebie regulaminów. Od 29 listopada 2018 roku działalność kół gospodyń wiejskich regulowana jest przez ustawę o kołach gospodyń wiejskich. KGW zyskały osobowość prawną i podlegają wpisowi do Krajowego Rejestru Kół Gospodyń Wiejskich, który prowadzi Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Na terenie jednej wsi może działać tylko jedno koło zarejestrowane w ARiMR. KGW mogą ubiegać się w ARiMR o wsparcie finansowe na realizację zadań określonych w ustawie z dnia 9 listopada 2018 r. o kołach gospodyń wiejskich.

Działalność KGW koncentruje się na pięciu aspektach:

• Pomoc rodzinom wiejskim w wychowaniu, kształceniu i organizacji wypoczynku dzieci i młodzieży.
• Działanie na rzecz ochrony zdrowia i zabezpieczenia socjalnego rodzin wiejskich.
• Rozwijanie przedsiębiorczości kobiet.
• Racjonalizacja wiejskich gospodarstw domowych.
• Zwiększanie uczestnictwa mieszkańców wsi w dziedzinie kultury i kultywowanie folkloru.

Współczesne zmiany i przyszłe perspektywy

Współczesne podejście do roli kobiet w społeczeństwie ulega zmianie w lepszym i korzystniejszym dla nich kierunku. Dzięki swojej sile i determinacji, zajmują miejsca, których ich prababki nawet nie miały możliwości objąć. Przemiany, które zaszły w wieku XX, dotknęły również obszary wiejskie, wpływając zarówno na strukturę wsi, jak i na role społeczne płci. Obecnie Polska zajmuje 5. miejsce w Europie pod względem wysokości wskaźnika samozatrudnienia kobiet. Kobiety wiejskie mają również wysoką reprezentację na stanowiskach kierowniczych w gospodarstwach rolnych – z wynikiem przekraczającym 29% zajmujemy pozycję wyższą niż tylko 5 innych państw (dane Eurostat).

Rozwój cywilizacyjny, wraz z wieloma korzyściami, przyniósł jednak również negatywne skutki, takie jak dezagraryzacja. Aby sprostać wyzwaniom związanym z wprowadzeniem dobrych praktyk na obszarach wiejskich, które przyczynią się do ich zrównoważonego rozwoju, konieczne jest zaangażowanie młodych kobiet. Programy aktywizujące mają na celu zachęcenie ich do angażowania się w rolnictwo oraz eliminowanie przeszkód, które mogłyby je zniechęcić do podejmowania działań. Wspieranie kobiet w ich przedsięwzięciach jest niezwykle istotne. Eliminowanie różnic i zwalczanie stereotypów na poziomie płci, przyczyni się zarówno do zwiększania szans kobiet, jak i do doceniania ich roli w rozwoju obszarów wiejskich.

Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich musi iść w parze z wielofunkcyjnością rolnictwa i działalnością pozarolniczą. Trudno sobie wyobrazić ten proces bez zaangażowania przedsiębiorczych i kreatywnych młodych kobiet.