Drobne gospodarstwa rolnicze stanowią ważny element krajobrazu i kultury naszego kraju. Nowe badania sugerują jednak, że stoją one dzisiaj na rozdrożu, zamknięte w pułapce pomiędzy przeszłością a przyszłością, tradycją a nowoczesnością. Wielu ekspertów i polityków europejskich zastanawia się — jakie miejsce powinny zajmować w nowoczesnej gospodarce i jakie wsparcie powinny otrzymywać?

Wśród prób odpowiedzi na to, warty uwagi głos stanowi publikacja „Rola i kierunki rozwoju drobnych gospodarstw rolniczych w Polsce” autorstwa dr A. Hornowskiego i prof.  A. Parzonko. Najważniejsze płynące z niej wnioski i dane, przytaczamy w poniższym tekście.

Na wstępie warto przytoczyć znaczący fakt wynikający z badań naukowców SGGW — spośród badanych płatników podatku rolnego w centralnej i wschodniej Polsce, aż 61% nie prowadziło działalności rolniczej. Warto przy tym zaznaczyć i uściślić, że choć w gospodarstwach o powierzchni do 5 ha wskaźnik ten wyniósł aż 83%, to jednak  w gospodarstwach powyżej 15 ha spadł on do 5%.

Publikacja dowodzi, że systemy wsparcia finansowego skierowane do właścicieli drobnych gospodarstw rolniczych w latach 2005-2017 nie przyczyniły się do znaczących przemian agrarnych w regionie. W rzeczywistości, choć liczba gospodarstw rolniczych zwiększyła się o 2,3%, to jednocześnie liczba gospodarstw prowadzących działalność rolniczą zmniejszyła się o około 8%.

Kolejnym wartym uwagi wnioskiem z badań, jest dostrzeżenie, że dla wielu drobnych gospodarstw rolniczych w kraju ziemia stała się formą inwestycji. Wzrost cen sprawił, że wielu rolników traktuje ją jako lokatę kapitału. Głównym powodem utrzymania posiadania gospodarstwa dla aż 81% ankietowanych były rosnące ceny gruntów.
Warto w tym miejscu podkreślić także znaczenie wsparcia finansowego do posiadanych gruntów — w ponad połowie badanych miejsc, udział dopłat bezpośrednich w dochodach gospodarstwa przekraczał 50%.

Dodatkowo, pomimo wspomnianego wsparcia, wiele gospodarstw rolniczych w Polsce stale  boryka się z narastającymi wyzwaniami. W ich wyniku, w przyszłości aż 52% ankietowanych rolników planuje zrezygnować z prowadzenia działalności rolniczej, oddając swoje zasoby ziemi w dzierżawę. Możliwość pracy i uzyskiwania dochodów poza rolnictwem, a także ograniczone zasoby pracy, skłaniają wielu z nich do prowadzenia mniej angażującej, ekstensywnej produkcji.

Praca naukowców rzuca również światło na kwestię poszukiwań definicji "gospodarstwa rolniczego" w Polsce. W literaturze przedmiotu istnieje ich wiele, co prowadzi do braku jednoznacznego określenia statusu rolnika w prawie polskim. Istniejąca mnogość definicji znacząco utrudnia klarowną odpowiedź na podstawowe pytanie w odniesieniu do przyszłych działań na rzecz wsi i rolnictwa pytanie — kim jest rolnik i co stanowi gospodarstwo rolnicze?

Uogólniając, w postaci tej monografii otrzymaliśmy coś więcej niż raport z badań, który rzetelnie przedstawia kierunki rozwoju drobnych gospodarstw rolniczych. Praca stanowi ważny wkład w problematykę rozwoju sektora rolnego

— fragment recenzji dr. hab. Sławomira Kalinowskiego, prof. IRWiR PAN

Jak wspomnieliśmy na wstępie, drobne gospodarstwa rolnicze w Polsce stanowią ważny element krajobrazu kulturowego i gospodarczego kraju. Jak więc może rysować się ich przyszłość?

Czy jedynym scenariuszem wsparcia dla nich jest wskazane we wnioskach końcowych konstruowanie programów premiujących działania umożliwiające zwiększenie dochodów głównie poprzez stosowanie krótkich kanałów dystrybucji surowców rolniczych (sprzedaż bezpośrednia) i małego przetwórstwa?

Być może jednak wystarczy stworzyć warunki umożliwiające rozwijanie działalności pozarolniczej na terenach wiejskich? 

Zachęcamy do znalezienia odpowiedzi na te pytania w pełnej wersji omawianej przez nas publikacji, dostępnej za darmo pod linkiem poniżej.

Kliknij tutaj