W dniu 5 marca 2025 r. w Warszawie odbyło się dualne wydarzenie organizowane przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju oraz Krajowy Hub Biogospodarki pn. „Proces opracowania mapy drogowej dla polskiej biogospodarki” oraz dzień informacyjny NCBR w formie konferencji „Biogospodarka Innowacje i Zrównoważony Rozwój”.

Pierwsze wydarzenie organizowane wspólnie przez Krajowy Hub Biogospodarki i NCBR zaczęło się od powitania gości – partnerów przez przedstawicieli IUNG w Puławach jako inicjatorów. Następnie przedstawiono jako dobry przykład do dyskusji założenia mapy drogowej dla biogospodarki cyrkularnej w Niemczech oraz omówiono realizowane projektów Horyzont Europa przez IUNG Puławy. Następnie dr Aleksandra Gołdys z EIT Climate i Europejskiej Sieci EIP-AGRI działającej przy CDR w Brwinowie przedstawiła wyzwania współpracy z rządem Irlandii w zakresie opracowywania strategii i mapy drogowej biogospodarki. Prelegentka zwróciła uwagę na kluczowe aspekty tworzenia dobrej mapy drogowej obejmujące wskazanie kluczowych interwencji wspierających inwestycje w biogospodarkę oraz przekonanie kluczowych interesariuszy z nauki i gospodarki o istocie wspólnego działania i osiągnięcia zrównoważonego partnerstwa strategicznego. Praktyczne podejście systemowe do wdrożenia biogospodarki to: niwelowanie luki interpretacyjnej, udrożnienie przepływu informacji, skuteczny proces zarządzania wiedzą, kolektywny sposób podejmowania decyzji oraz przestrzenne podejście interakcyjne z wykorzystaniem portfolio każdego z partnerów.

Następnie odbyła się sesja umożliwiająca podzielenie się informacjami przez uczestników, którzy poprzez aplikację slido wprowadzali swoje propozycje usprawnień i opinie w zakresie opracowania mapy drogowej dla rozwoju biogospodarki w Polsce poprzez zdefiniowanie wyzwań, określenie kluczowych podmiotów, źródeł finansowania, czasu realizacji, metod weryfikacji, adaptacji rozwiązań Niemieckich oraz analizie zagrożeń i ryzyk ograniczających wdrażanie biogospodarki w naszym kraju. W ramach konsultacji w grupach (uczestnicy zostali podzieleni na 3 grupy ekspertów obejmujących administrację oraz instytucje wdrażające, przedstawicieli nauki oraz przedsiębiorców). W ramach warsztatów w grupach ustalono następujące priorytety:

• określenie potencjału technologicznego biomasy (na przykładzie odpadów z drzew – zrębek itp.),
• wprowadzenie zasady kaskadowego wykorzystania (dostępności) biomasy jako zagadnienia priorytetowego,
• określenie dostępności i źródeł biomasy w skali krajowej,
• wykorzystanie odpadów z oczyszczalni rolniczych i innych odpadów (np. odzieży) do produkcji paliw płynnych stanowiących źródło energii do ogrzewania budynków,
• zastosowanie magazynów energii z biomasy,
• zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego kraju, poprzez wprowadzenie produktów o wysokiej wartości dodanej
• upowszechnianie spółdzielczości wiejskiej między małymi gospodarstwami poprzez zastosowanie krótkich łańcuchów dostaw żywności prowadzących do identyfikowanego pochodzenia i podniesieniu jakości,
• dywersyfikacji źródeł energii np. poprzez wykorzystanie odpadów rolniczych do produkcji etanolu i paliw płynnych (biorafinerii),
• zwrócono uwagę na zagrożenie ze strony lobby paliwowego i węglowego we wdrażaniu rozwiązań gospodarki cyrkularnej oraz wytwarzania odnawialnych źródeł energii.

Ostatnim etapem spotkania była praca w podgrupach polegająca na przeprowadzeniu analizy SWOT w zakresie opracowania, wdrażania, a także planowanych działań do realizacji.

Druga część wydarzenia organizowana przez NCBR w formie konferencji "Biogospodarka Innowacje i Zrównoważony Rozwój” rozpoczęła się od wystąpienia dr Tomasza Celikowskiego z Komisji Europejskiej, który przedstawił propozycję wsparcia w ramach programu Horyzont Europa w tematyce biogospodarki. Dr Celikowski przybliżył założenia europejskiego zielonego ładu w zakresie biogospodarki, przedstawił nowy skład kierownictwa departamentu ds. nauki, startupów oraz innowacji. Nowe priorytety w ramach naborów do Klastra 6 Circular BioBased Europe (CBE JU) obejmują m.in. biogospodarkę, biotechnologię przemysłową i rolniczą, biowytwarzanie, gospodarkę obiegu zamkniętego, nowych materiałów, łańcuchów wartości, biorafinerii i wykorzystania biomasy. Dr Celikowski zwrócił uwagę na głęboką synergię naboru Klastra 6 z innymi modułami finansowymi w ramach programów Horyzont. Oprócz naborów planowanych w bieżącym roku prelegent zachęcał do uczestnictwa w nowym dwultenim programie, który ruszy w przyszłym roku.

Następnie odbyły się prezentacje przedstawicieli Circular Biobased Europe JU (feedstock i carbon circular) Pani Virginia Puzzolo - szefowej programu CBE JU oraz Pana Fabio Sagnelli, z konsorcjum Bio-based Industries. Prelegenci przedstawili główne założenia programu CBR JU obejmujące krok po kroku: rozwój i walidację technologii, skalowanie do praktyki produkcyjnej a następnie wdrażanie na szeroki rynek pierwszych w Europie rozwiązań związanych z biogospodarką. Przedstawiono 13 tematów, w ramach których nabory będą realizowane w 2025 roku poprzez CBE JU jako modułu programu Horyzont Europa podzielone według następującej tematyki:

• Innovation Actions (refundacja do 100%)

- Sustainable macroalgae systems for innovative, added-value applications:  cultivation and optimised production systems - €14 million

- Safe and Sustainable by Design (SSbD) bio-based solutions to replace hazardous: conventional chemicals for textiles production - €13.5 million

- Scaling-up nutritional proteins from alternative sources - €14 million

- Cost-effective and robust continuous biotech bio-based processes - €14 million

- SSbD bio-based polymers/copolymers unlocking new market applications -   €13.5 million

• Innovation Actions - flagship (refundacja do 50%) w zakresie następujących tematów:      

- Urban-industrial symbiosis for bio-waste valorisation - €18 million

- Bio-based platform chemicals, via cost-effective, sustainable and resource-  efficient conversion of biomass - €20 million

- Circular-by-design fibre-based packaging with improved properties - €18 million

- Retrofitting of (bio)refineries industrial plants towards higher-value bio-based products - €20 million

• Research and Innovation Actions (Refundacja do 100%)

- Valorisation of untapped forest biomass - €7 million

- Bio-based and biodegradable delivery systems for fertilising products to reduce  microplastics pollution & promote soil health - €6 million

- Alternative biomanufacturing routes for natural and synthetic rubber - €6 million

• Coordinatrion and Support Actions (Refundacja do 100%)

- Develop and deploy new curricula and knowledge exchange practices relevant to  

bio-based systems (upowszechnianie, mobilizacja sieci kokreacji, testy   skuteczności wdrożenia, edukacji i szkoleń)  - €1 million

Łączny budżet przeznaczony na powyższe tematy to 165 mln Euro a nabór wniosków rozpocznie się 4 kwietnia a zakończy 17 września 2025 roku.

Zaproponowane wnioski projektowe mają wprowadzać znaczącą zmianę w tematyce biogospodarki i rozwiązywać konkretny zdiagnozowany problem w omawianym temacie. CBE JU obejmuje szczegółowe tematy obejmujące pasze dla zwierząt, zrównoważone łacuchy dostaw paszy, podejście wielopodmiotowe, analizy finansowe i opłacalność ekonomiczną, rozwiązania cyfrowe, współpracę multidyscyplinarną oraz rekomendacje dla końcowych beneficjentów. Omówiono zasady oceny i punktacji oraz poziomu refundacji kosztów. Prelegenci zwrócili uwagę na kluczowe aspekty wniosków, które nie uzyskały dofinansowania: niezgodność z założeniami Circular BioBased Europe, brak wielopodmiotowego składu, brak innowacyjności oraz nie przeprowadzenie analizy biznesowej. Na koniec poinformowano i zachęcono do uczestnictwa w dniu informacyjnym CBE JU, który odbędzie się 3 kwietnia w Brukseli, informacje na temat wydarzenia znajdują się na stronie CBE JU oraz www.kswoplus.pl.

Piotr Jurga przedstawił efekty i wnioski z projektów realizowanych przez IUNG Puławy w ramach NCBR oraz Horyzont Europa. Projekty dotyczyły tematyki biogospodarki i elementów gospodarki cyrkularnej. Pan Jurga omówił zagadnienia przepływu biomasy w Polsce, produkcji energii i szans na rozwój biorafinerii w krajach Europy środkowo-wschodniej. Przedstawiono ścieżkę transformacji jaką powinny obrać kraje Europy środkowo-wschodniej:

• Zastępowanie surowców kopalnych surowcami pochodzenia biologicznego
• Zwiększenie produktywności sektora rolniczego
• Wykorzystanie i przetwarzanie biomasy poprzez wprowadzanie nowych i bardziej efektywnych sposobów wykorzystania biomasy
• Zwiększenie wartości dodanej wykorzystania biomasy.

Zdiagnozowano bariery do zniwelowania w zakresie współpracy międzysektorowej między różnymi interesariuszami:

• Mentalność silosowa (silosy kulturowe i instytucjonalne)
• Niedopasowane ramy regulacyjne i polityki
• Ograniczona wiedza międzysektorowa (wysoki poziom specjalizacji, mała dywersyfikacja specjalności)
• Ograniczenia zasobów
• Niepewność rynkowa i popytowa (dynamicznie zmieniająca się sytuacja geopolityczna)

Prof. Marcin Łukaszewicz z Uniwersytetu Wrocławskiego przedstawił jak z sukcesem zainwestować w biogospodarkę poprzez zastąpienie technologii rafinerii przez biorafinerię bezodpadowe oparte na bioreaktorach. Jako dobry przykład podał odnoszącą sukcesy spółkę OnlyBio produkującą natualne kosmetyki, której jest współzałożycielem. Potwierdził również słowa poprzednich prelegentów, że brak odpowiedniego modelu biznesowego skutkuje brakiem dofinansowania.

Dr Joanna Martusewicz z Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu przedstawiła model EFQM jako katalizator cyrkularnej transformacji i rozwoju gospodarki. Model EFQM stosowany w największych światowych korporacjach ale również w mniejszych firmach służy zarządzaniu zmianą i poprawia konkurencyjność w przedsiębiorstwach poprzez ciągłe doskonalenie. Model EFQM łączy w sobie strategiczny charakter i nastawienie na wyniki poprzez 3 moduły:

•  kierunek
• wykonanie
• rezultaty.

Według prelegentki sukces w sektorze biotechnologii i biogospodarki wymaga specyficznego podejścia do zarządzania ze względu na:

• Długi cykl badań i rozwoju
• Silne regulacje prawne
• Wysoką zależność od innowacji
• Złożoną produkcję biologiczna
• Wysokie koszty
• Etykę i akceptację społecznę

Dr Martusewicz zaznaczyła, że na końcu wdrożenia należy skutecznie współpracować z interesariuszami oraz administracją publiczną.

Według prelegentki efektami wdrażania w ramach modelu EFQM są:

• Gotowość na zmiany i innowacje
• Przywództwo technologiczne
• Budowanie zaangażowania pracowników
• Benchmarking
• Holistyczne podejście do zarządzania
• Dążenie do zrównoważonego rozwoju i osiągnięcia jeszcze lepszych wyników
• Gotowość poddania się uniwersalnej, transparentnej oceny

Kolejnym prelegentem był dr Marek Goleń z SGH, który przedstawił definicję biorafinacji (ekstrakcja surowców biochemicznych), omówił problem światowego zapotrzebowania na białko powołując się na badania wskazując na rozwiązanie problemu poprzez wykorzystanie białka owadziego. Dr Goleń zwrócił uwagę na fakt, że tworzenie fabryk białka owadziego jest najbardziej efektywne, wydajne, przyjazne środowisku opłacalne źródło białka i pożywienia odznaczające się najwyższym poziomem wydajności rzeźnej.

Ostatni z prelegentów prof. Stanisław Bielecki z Politechniki Łódzkiej zwrócił uwagę na fakt, że Polska ma ogromną szansę na bycie liderem biogospodarki ponieważ jest największym producentem biomasy w Europie (ok 69 mln ton). Profesor zaznaczył, że wciąż za mało przetwarzamy biomasy w materiał energetyczny a połączenie AI z biomanufacturingiem może zmienić zasady gry w biogospodarce.

Profesor zaznaczył następujące aspekty AI w optymalizacji procesów biotechnologicznych:

• Projektowanie nowych biopolimerów i enzymów (np. AplhaFold, ProGPT2)
• Inteligentne sterowanie bioreaktorami i procesami fermentacji
• Automatyzacja laboratoryjna i bioprodukcja – gwarantujące szybsze wdrażanie innowacji.

Profesor zwrócił uwagę na biomanufacturing jako klucz do wartości dodanej biomasy, z której można tworzyć nowe biodegradowalne materiały, biochemikalia i farmaceutyki jako nowa gałąź gospodarki dla Polski.

---

Wydarzenie było okazją do zgłębienie dobrych praktyk w zakresie rozwiązań wykorzystania biomasy w rolnictwie i przemyśle oraz zapoznania się z tematycznymi naborami wniosków w tym zakresie w ramach programu Horyzont Europa CBE JU. Przedstawicielem publicznego doradztwa rolniczego w dyskusji na temat biogospodarki oraz czynnym uczestnikiem warsztatów i rozmów eksperckich był Aleksander Bomberski z Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie. 

Spotkanie Krajowego Hubu Biogospodarki było kolejnym owocnym wydarzeniem prowadzącym do określenia kluczowych propozycji i stanowiska w zakresie biogospodarki w Polsce. Ustalenia i propozycje, zaproponowane na spotkaniu będą podstawą do stworzenia dokumentu wdrożeniowego oraz pisma skierowanego do Ministerstw Rolnictwa i Rowoju Wsi oraz Ministerstwa Klimatu i Środowiska.