W skomplikowanym łańcuchu życia, który istnieje na naszej planecie, jeden termin stoi ponad innymi; skupiając w sobie głęboką koncepcję, która jest równocześnie złożona, budząca podziw i niezbędna dla naszego przetrwania: bioróżnorodność. To wieloaspektowe pojęcie odnosi się do rozległej różnorodności życia istniejącego w biosferze - ogromnego zespołu ekosystemów, gatunków i odmian genetycznych, które tworzą złożony gobelin naszego świata. Każdy organizm, od najmniejszych bakterii po największe ssaki, odgrywa szczególną rolę w zachowaniu i stabilności naszego środowiska, wzmacniając kluczowe znaczenie różnorodności biologicznej.

Spoglądając w przyszłość, ta złożoność staje się jeszcze bardziej nagląca. Wpływ globalnych zmian klimatycznych staje się coraz bardziej widoczny, co sugeruje pilną potrzebę podjęcia zdecydowanych działań na rzecz ochrony przyrody. Znaczenie i potencjał różnorodności biologicznej stoi u progu gwałtownych zmian, które mogą na nowo zdefiniować jej przyszłość, zarówno w skali globalnej, jak i w poszczególnych regionach.

Zdaniem naukowców 1 mln gatunków roślin, owadów, ptaków i ssaków na całym świecie jest obecnie zagrożonych wyginięciem

Gdy zwrócimy uwagę na polskie rolnictwo, będziemy także świadkami wyjątkowej interakcji bioróżnorodności i praktyk wiejskich. Sektor rolniczy naszego kraju stanowi bogaty ośrodek różnorodności biologicznej, będący domem dla szerokiej gamy upraw, gatunków zwierząt gospodarskich i pożytecznych owadów, a także różnorodnych bakterii i grzybów glebowych. 

Bogaty wachlarz żywych organizmów nie tylko zapewnia odporność dostaw żywności, ale także stanowi podstawę podstawowych usług ekosystemowych, takich jak żyzność gleby, zwalczanie szkodników i zapylanie, z których wszystkie mają kluczowe znaczenie dla utrzymania zdrowia i produktywności systemów rolniczych. Istnieją jednak obawy dotyczące potencjalnego wpływu intensyfikacji rolnictwa na różnorodność biologiczną w Polsce. Wyzwanie polega na znalezieniu sposobów na zrównoważenie wydajności i ochrony przyrody, zapewniając zrównoważone wykorzystanie różnorodności biologicznej w celu zabezpieczenia przyszłości polskiego rolnictwa.

Negatywny wpływ agrotechnologii na bioróżnorodność jest dobrze znany, ale środowiska ostojowe w krajobrazie rolniczym mogą równoważyć spadek bioróżnorodności spowodowany intensyfikacją produkcji rolniczej. W celu zwiększenia produkcji, rolnicy upraszczają strukturę upraw, eliminując gatunki „niepożądane” i tworząc wielkoobszarowe pola, które łatwo jest uprawiać maszynowo. Miedze, zadrzewienia, oczka wodne, środowiska trawiaste itp. są usuwane. Upraszczanie krajobrazu, podobnie jak niektóre zabiegi agrotechniczne, eliminują wiele gatunków zwierząt.^[1]

Bioróżnorodność w krajach Unii Europejskiej

W tym kontekście Wspólna Polityka Rolna (WPR) Unii Europejskiej na lata 2023-2027 nabiera ogromnego znaczenia. WPR, będąca podstawą kształtowania polityki UE, ma bezpośredni wpływ na praktyki rolnicze w państwach członkowskich, w tym w naszym kraju. W nadchodzącym okresie politycznym nakreśliła znaczące reformy mające na celu uczynienie europejskiego rolnictwa bardziej zrównoważonym i przyjaznym dla różnorodności biologicznej.

Zreformowana WPR wprowadza np. "ekoschematy", będące bodźcem finansowym dla rolników, którzy stosują praktyki przyjazne dla środowiska. Co więcej, przewiduje także zwiększone wsparcie dla rozwoju obszarów wiejskich, przy nacisku na zachowanie i przywrócenie różnorodności biologicznej. 

Ponadto, UE i jej państwa członkowskie chcą do 2030 r. podjąć działania na rzecz odbudowy bioróżnorodności. Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030 stanowi podstawę ochrony przyrody w UE i jednym z kluczowych elementów europejskiego zielonego ładu.

Komisja przedstawiła strategię w maju 2020 roku. Chce, aby do 2030 r. przede wszystkim:

• objąć ochroną co najmniej 30% unijnych terenów lądowych i morskich, i w tym celu rozszerzyć obecne obszary Natura 2000
• zrekultywować zdegradowane ekosystemy poprzez konkretne zobowiązania i środki, m.in. ograniczenie o 50% pestycydów i związanego z nimi ryzyka oraz zasadzenie 3 mld drzew w całej UE
• udostępniać co roku 20 mld EUR na ochronę i promocję bioróżnorodności z funduszy unijnych oraz środków krajowych i prywatnych
• utworzyć ambitne globalne ramy bioróżnorodności.

Różnorodność życia, którą nazywamy bioróżnorodnością, to nie tylko idea; to ważny system podtrzymywania życia, który stanowi podstawę naszej egzystencji i dobrobytu. W miarę wkraczania w przyszłość, dokonywane przez nas wybory będą determinować jej kierunek. Polskie rolnictwo i nowa WPR UE stanowią istotne elementy tej złożonej układanki, niosąc ze sobą potencjał kształtowania przyszłości różnorodności biologicznej w obszarach, które dopiero zaczynamy rozumieć. Dla dobra przyszłych pokoleń należy uważnie podążać tą ścieżką, opierając się na nauce, szacunku dla przyrody i zaangażowaniu w zrównoważony rozwój.