Przyszłość podejścia LEADER staje przed kluczowym momentem decyzji. W związku z trwającymi dyskusjami na temat kształtu polityki finansowej Unii Europejskiej po 2027 roku, jedną z rozważanych opcji jest utworzenie wspólnej puli środków finansowych. Proponowana zmiana może mieć istotny wpływ na sposób finansowania i wdrażania inicjatyw na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, takich jak LEADER, stwarzając zarówno wyzwania, jak i nowe możliwości dla społeczności lokalnych.

Aby w pełni zrozumieć znaczenie toczących się dyskusji, warto prześledzić, jak ewoluowało podejście LEADER/RLKS (Rozwój Lokalny Kierowany przez Społeczność) w ramach polityk Unii Europejskiej. Od momentu uruchomienia w 1991 roku, inicjatywa LEADER odgrywała kluczową rolę w rozwoju obszarów wiejskich w UE – systematycznie wzmacniając pozycję lokalnych społeczności i wspierając ich zrównoważony rozwój w kolejnych okresach programowania. Finansowanie programu było realizowane za pośrednictwem różnych mechanizmów.

Program rozpoczął się jako inicjatywa eksperymentalna, obejmując 217 Lokalnych Grup Działania (LGD) na obszarze 367 tys. km² w 12 państwach członkowskich UE. Na realizację przeznaczono 1,2 mld euro, w tym 442 mln euro ze środków UE. Finansowanie zapewniały: Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOGR), Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) oraz Europejski Fundusz Społeczny (EFS).

Celem drugiej fazy było wspieranie innowacyjnych działań na obszarach wiejskich o niekorzystnej sytuacji rozwojowej. Obejmowała 906 LGD działających na powierzchni 1,375 mln km². Łączne finansowanie wyniosło 5,37 mld euro, z czego 1,755 mld euro pochodziło ze środków UE. Struktura finansowania pozostała bez zmian.

Program LEADER+ wprowadził tematyczne priorytety strategiczne i objął wszystkie obszary wiejskie UE. W ramach tej edycji działało 1153 LGD na terenie 1,577 mln km². Budżet wyniósł 5,1 mld euro, z czego 2,105 mld euro pochodziło z UE. Program finansowany był wyłącznie z EFOGR, co oznaczało koncentrację na rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich.

Podejście LEADER zostało w pełni zintegrowane z polityką rozwoju obszarów wiejskich UE jako element drugiego filaru Wspólnej Polityki Rolnej. Finansowanie zapewniał EFRROW, a podejście stało się obowiązkowym komponentem krajowych programów rozwoju obszarów wiejskich. Minimalna alokacja budżetowa wynosiła 5% (dla państw UE-15) oraz 2,5% (dla państw UE-12). Liczba LGD wzrosła do 2402, a wsparcie sięgnęło 9,2 mld euro (w tym 5,5 mld euro z UE). Podejście to koncentrowało się na wzmacnianiu lokalnych możliwości i zwiększaniu konkurencyjności obszarów wiejskich.

W obecnych ramach programowania podejście LEADER zostało rozwinięte w szersze ramy RLKS, umożliwiające finansowanie z wielu źródeł: EFRROW, EFS, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego (EFMR). Aktywnych jest około 2600 LGD, obejmujących 54% ludności wiejskiej UE. LEADER/RLKS funkcjonuje w ramach działania 19 PROW, z szacowanym budżetem całkowitym wynoszącym 687 mld euro.

---

Obecnie status quo LEADER/RLKS jest kwestionowany w świetle planowanej reorganizacji budżetu UE.

W odpowiedzi na te wyzwania Europejskie Stowarzyszenie Lokalnych Grup Działania (ELARD) podejmuje działania mające na celu wzmocnienie roli obszarów wiejskich oraz promocję partycypacyjnych narzędzi rozwoju, jakimi są LEADER i RLKS. ELARD apeluje o utrzymanie podejścia LEADER/RLKS jako filaru polityki wiejskiej UE – z wyodrębnionym budżetem, uproszczonymi zasadami wdrażania oraz formalnym uznaniem LGD jako kluczowych partnerów w zakresie demokracji, spójności i odporności.

Zachęcamy do zapoznania się z wnioskami z marcowych rozmów na temat przyszłości polityki rozwoju obszarów wiejskich, które odbyły się w Komisji Europejskiej.

Pobierz komunikat prasowy ELARD (wersja polskojęzyczna)

Ponadto ELARD prowadzi kampanię mającą na celu zapewnienie, aby głos społeczności wiejskich był słyszalny na najwyższym szczeblu unijnym. W tym celu uruchomiono petycję „Moja wiejska przyszłość”, której celem jest zebranie 1 miliona podpisów jako wyrazu poparcia i jedności mieszkańców obszarów wiejskich.

Od ponad 30 lat LEADER/RLKS umożliwia mieszkańcom wsi samodzielne kształtowanie swojego otoczenia poprzez oddolny i partycypacyjny rozwój lokalny. Inicjatywa ta może stanowić odpowiedź na rosnące wyzwania stojące przed społecznościami wiejskimi – od odpływu młodzieży po wykluczenie cyfrowe.

Każdy głos ma znaczenie. Petycję w języku polskim można podpisać tutaj: 

Podpisz petycję

---

Źródło: ELARD