W jaki sposób rozwija się popularność uprawy lawendy w Polsce, jakie są najważniejsze obszary wykorzystania tej rośliny oraz czy może być opłacalnym dodatkowym źródłem dochodu?

Zachęcamy do zapoznania się z poniższym artykułem, autorstwa pana Waldemara Gorajczyka z Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Krakowie, opublikowanym w biuletynie "HORYZONT CDR" nr 2/2024.

Lawenda należy do jednej z najpopularniejszych roślin na świecie, szczególnie we Francji, ale coraz częściej uprawiana jest w Polsce. Ocieplenie klimatu wpływa na coraz większe możliwości jej uprawy, a w naszych warunkach kwitnie ona od czerwca do października. Spektrum wykorzystania tej rośliny wpływa na jej popularność. Takie branże jak, kosmetyka, ogrodnictwo, medycyna, florystyka, edukacja i wiele innych coraz chętniej sięgają po możliwości, jakie da się uzyskać z uprawy tej wyjątkowej rośliny.

W polskich warunkach najpopularniejszą jest lawenda wąskolistna z olejkiem eterycznym, który daje szeroki wachlarz jego wykorzystania. Od wieków lawenda uspokajała i koiła nerwy, poprawiała nastrój i pomagała rozluźnić mięśnie. Jej pięknie pachnące kwiaty i wytwarzany z nich olejek były często stosowane dla sprowadzenia relaksującego snu, zmniejszenia depresji i napięcia nerwowego, przy dolegliwościach związanych z nerwami oraz problemach żołądkowych.

Lawandyna (Lavandin grosso) jest hybrydą lawendy wąskolistnej z szerokolistną (L. latifolia). Uprawiana od latach pięćdziesiątych ubiegłego stulecia i często mylona z lawendą wąskolistną. To wysoka roślina, z rozgałęzioną łodygą na której znajduje się klika kwiatów. Grosso nie związuje nasion, dlatego można ją rozmnażać tylko metodami wegetatywnymi. Ma mniej wyrazisty zapach, dlatego znajduje zastosowanie w przemyśle produkującym środki czystości i detergenty.

Lawenda wąskolistna (Lavandulaangustifolia syn. Lavandula officinalis. syn. Lavandula vera) natomiast rozgałęzia się i wyrasta do ok 70-90 cm. Zapylana przez pszczoły, kwitnie od lipca do sierpnia. Jej korzeń jest wiązkowy, silnie się rozgałęzia, jest zdrewniały i potrafi sięgać do głębokości 2 m. Aromat wydobywający się z niej jest niezwykle przyjemny, wydzielają się gruczołki olejowe, które głównie zlokalizowane są na płatkach.

Pierwsze próby przemysłowej uprawy lawendy w Polsce datują się na lata 20 ubiegłego wieku, ale były to marginalne powierzchnie. W latach 1938-39 w Puławach rozpoczęto pierwsze prace hodowlane nad lawendą, lecz wszystkie materiały zostały zniszczone w trakcie wojny. Dziś następuje odnowienie zainteresowania tą niezwykłą rośliną, co coraz częściej jest obserwowane na polach, na teranie całego kraju, w nowych lokalizacjach i w różnych rozmiarach uprawy.

Widać wyraźnie, że przybywa gospodarstw, które zajmują się uprawą lawendy. Warunki klimatyczne pomagają w rozwoju tej rośliny, jak i gospodarstwom chcącym się nią zajmować. Także popularność i zapotrzebowanie na produkt ekologiczne sprzyja rozwojowi plantacji. Przyrost ilości gospodarstw świadczy o coraz większej popularności lawendy, ale oczywiście znajduję się ona także coraz częściej w prywatnych małych przydomowych ogródkach, czasem nawet po jednym krzaczku, jej właściwości, w tym odstraszanie owadów, komarów – powodują, że coraz częściej sięga się po lawendę.

---

Do właściwości prozdrowotnych lawendy wąskolistnej należy między innymi:

• wpływ na ośrodkowy układ nerwowy,
• właściwości spazmolityczne,
• działanie przeciwbólowe,
• działanie przeciw patogenom
• działanie poprawiające odporność, a także sprawność fizyczną
• działanie antyseptyczne.

Wykorzystanie i zastosowanie pozyskiwanych surowców z lawendy:

• zastosowanie w ochronie roślin,
• ziołolecznictwo,
• przemysł farmaceutyczny,
• przemysł perfumeryjno-kosmetyczny,
• przemysł spożywczy,
• rękodzielnictwo i inne suveniry,
• zastosowane lawendy w agroturystyce, w odpoczynku czynnym i biernym.

Liczne potwierdzone właściwości lawendy wpływają na wykorzystanie jej przez terapeutów w leczeniu zdrowia psychicznego jak i fizycznego. Ogrody sensoryczne służące do terapii muszą być oczywiście dobrze zaprojektowane, tak żeby w pełni wykorzystać ich potencjał muszą angażować zmysły, takie jak: węch, wzrok, dotyk, słuch i smak.

Ogrody sensoryczne, nazywane też ogrodami zmysłów mają swoje miejsce dla lawendy. Szczególnie poleca się je umiejscawiać w pobliżu szpitali czy poradni terapeutycznych, gdzie mają pozytywny wpływ na leczenie pacjentów. Ale także parki miejskie, przedszkola nie tylko jako element dekoracyjny, mogą wprowadzać zieleń z lawendą np. do zajęć dydaktycznych. Takie miejsca też wyciszają, pozwalają się zrelaksować i angażują zmysły. Uprawa lawendy jest sezonowym źródłem dochodu. Należy mieć dodatkowe zabezpieczenie np. na wypadek wymarznięcia roślin. Większa ilość roślin wcale nie oznacza większych zysków, przynajmniej na początku, gdy rośliny są niewielkie. Na plantacji da się zarobić, jeśli ma się na nią pomysł. Jedno jest pewne – nie wystarczy jedynie patrzeć, jak lawenda sama rośnie na polu.

Jest coraz więcej popularnych miejsc, gdzie można spędzić czas z rodziną, plantacje zapewniają coraz więcej atrakcji, poza samym przebywaniem na świeżym powietrzu, urządzane są kawiarnie, sprzedaż lodów i ciastek z nutą lawendy, koncerty, zajęcia sportowe i szereg różnych form, w tym dla dzieci. Można także przychodzić ze zwierzętami, co zachęca jeszcze większe grono odbiorców usług do korzystania z oferty.

---

Plantacje lawendowe mają także więcej opcji form zarobku, wiele zależy od wielkości areału oraz tego, czy plantacja będzie jedynym ich dochodem (czy np. dodatkiem do agroturystyki). Duże powierzchnie nasadzenia pozwalają uzyskiwać dobry zysk ze sprzedaży bukietów czy suszu. Świeże kwiaty lawendy mogą być sprzedawane do kwiaciarni. Bardzo opłacalna jest także sprzedaż bukietów na giełdzie ogrodniczej. Ponadto z lawendy można tworzyć nie tylko świeże i suszone kompozycje bukietowe, lecz także dodatki ślubne czy dekoracje okolicznościowe. Co roku rośnie zapotrzebowanie na naturalne i ekologiczne produkty.

Konsumenci coraz chętniej poszukują rodzimych firm, zajmujących się produkcją naturalnych kosmetyków i produktów spożywczych, o czym świadczy wzrastająca liczba gospodarstw z uprawami lawendy w Polsce. Dlatego dobre zyski przynosi sprzedaż wyrobów lawendowych, w tym mydeł, saszetek zapachowych, świeczek, syropów, a nawet lawendowych wypieków. Co ciekawe, produkty z lawendy mogą przynieść nawet kilkukrotnie wyższe zyski niż sprzedaż samego surowca. Istnieją również alternatywne źródła dochodu. Zyskownym pomysłem są również płatne sesje zdjęciowe w lawendzie, kawiarnie przy plantacji, warsztaty wyrobu naturalnych kosmetyków, a nawet organizacja wieczorów panieńskich. Firmy wynajmują pola do szkoleń w plenerze, organizowane są zajęcia praktyczne, np. własnoręczne tworzenie poduszek zapachowych, polegające na wypełnieniu poduszki materiałem i suszem lawendowym i zaszycie własnej kompozycji zapachowej. Pieczenie ciastek, polewanie ich syropem lawendowym, tworzenie bukietów i innych kompozycji z udziałem kwiatów lawendy i coraz to nowsze pomysły na wykorzystanie tej kruchej rośliny. Rozwijający się biznes lawendowy ogranicza jedynie wyobraźnia.

---

Autor: Waldemar Gorajczyk, CDR Oddział w Krakowie

Źródło: HORYZONT CDR 2/2024