Wielkie święto osób zajmujących się LEADER-em – tymi słowami rozpoczął konferencję jej moderator, dr Andrzej Hałasiewicz.

Spotkanie odbyło się w Zakopanem, w dniach 18-20 czerwca 2024 roku. W wydarzeniu wzięło udział ponad 400 osób, w tym przedstawiciele lokalnych grup działania (najliczniejsza grupa), samorządów, organizacji pozarządowych oraz administracji publicznej.

Uczestnicy dyskutowali o doświadczeniach związanych z wdrażaniem podejścia LEADER oraz wyzwaniach, które stoją przed nimi w nowym okresie programowania 2023-2027. Zarówno warsztaty jak i prowadzone dyskusje umożliwiały lepsze poznanie nowych możliwości, z których LEADER może korzystać.

W pierwszym dniu konferencji uczestniczył Czesław Siekierski, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Jego obecność stanowi wyraz uznania dla znakomitych rezultatów dwudziestu lat ciężkiej i owocnej pracy LGD oraz wszystkich osób i instytucji zaangażowanych we wdrażanie programu LEADER w Polsce. W swoim wystąpieniu nie tylko podkreślił osiągnięcia lokalnych grup działania, ale również przedstawił szerszy kontekst aktualnej sytuacji na wsi i w rolnictwie.

Równie ważnymi punktami dnia, były wystąpienia ekspertów:

• Urszula Budzich-Tabor przypomniała o siedmiu cechach metody LEADER;
• Iwona Lisztwan, koordynator LEADERa w Dyrekcji Generalnej ds. Rolnictwa i Rozwoju Wsi w Komisji Europejskiej, podkreśliła potrzebę oraz metody mierzenia wartości dodanej LEADERa;
• Beata Rodak z Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, przedstawiła informacje o konkursie na wybór LSR;
• Elżbieta Siemiątkowska omówiła dobre praktyki z zakresu wielofunduszowości w województwie kujawsko-pomorskim.

Ponadto uczestnicy mogli toczyć rozmowy przy stoiskach urzędów marszałkowskich i LGD.

Drugi dzień konferencji obejmował dwie serie warsztatów, wybranych na podstawie ankiet przeprowadzonych wśród społeczności LGD oraz propozycji wskazanych przez resort rolnictwa. Każdy uczestnik miał możliwość uczestniczenia w dwóch różnych tematycznych warsztatach. Więcej informacji na temat warsztatów, wraz z prezentacjami prowadzących, opublikowaliśmy na stronie wydarzenia: tutaj!
Tego popołudnia uczestnicy mogli również skorzystać z konsultacji przy stolikach eksperckich z partnerami KSOW.

Trzeci dzień konferencji rozpoczął się od podsumowania warsztatów i rozmów przy stolikach eksperckich.

Jednym z wyzwań wymagających szczególnej uwagi jest sytuacja młodych ludzi na obszarach wiejskich. Prezentacja pani Basi Zajączkowskiej, która szczegółowo przedstawiła, kim są i jakie wartości cenią, była niezwykle pomocna w lepszym zrozumieniu ich sytuacji. Jej wykład był wprowadzeniem do debaty: Jak angażować młodzież w działania związane z inicjatywą LEADER?  W debacie uczestniczył również były przewodniczący Związku Młodzieży Wiejskiej — pan Adam Nowak, dzisiejszy Podsekretarz Stanu w MRiRW.

Trzeci dzień konferencji zwieńczyły dwa warte wspomnienia tematy. Pierwszy z nich to działania LGD w zakresie ochrony środowiska i klimatu, przedstawione przez Irenę Krukowską-Szopa. Skutki zmian klimatycznych w Polsce są wyraźnie odczuwalne i wpływają na działania LGD, jednak co istotne — dzięki zielonej i niebieskiej infrastrukturze, grupy mogą przyczynić się do łagodzenia tych zmian. Przykłady takich projektów to mała retencja wody – zbiorniki, oczka wodne, ogrody deszczowe czy nasadzenia drzew, które są często realizowane w ramach lokalnych strategii rozwoju.

Drugi temat, omówiony przez Dawida Zięcinę, dotyczył bezpieczeństwa LGD w internecie.

Uczestnicy konferencji podkreślali, że LEADER i lokalne grupy działania odegrały istotną rolę w aktywizacji społeczności lokalnych w Polsce. Ta formuła nie straciła na znaczeniu, a jej zdolność do adaptacji w zmieniających się warunkach zapewnia jej przydatność w nadchodzących latach, wspierając lokalną aktywność oraz rozwój obszarów wiejskich.

Dla wzmocnienia tego, uczestnicy wskazywali potrzebę stabilnego finansowania LGD, jasnych zasad funkcjonowania oraz zapewnienia im oddolnej decyzyjności. Pozwalajmy mieszkańcom wsi kształtować swoją przyszłość zgodnie z ich oczekiwaniami i wyobrażeniami — metoda LEADER może i powinna ich w tym wspierać.

Możliwości skutecznego działania istnieją i można je jeszcze zwiększać, chociażby poprzez wielofunduszowość RLKS, z której w obecnym okresie programowania korzysta tylko 10 regionów, a mogłyby i powinny korzystać wszystkie. Warto, bo metoda LEADER to efektywny sposób wspierania rozwoju społeczności lokalnych.

Program LEADER I został pilotażowo wprowadzony w 1991 roku jako inicjatywa wspólnotowa, mająca przeciwdziałać negatywnym zjawiskom na europejskiej wsi, takim jak dezagraryzacja, wyludnianie i stopniowy zanik usług. Dzięki skutecznej implementacji inicjatywa została rozszerzona i upowszechniona w ramach LEADER II. Od 1994 roku program był realizowany w całej wspólnocie przez około tysiąc lokalnych grup działania.

Kolejny okres programowania, który rozpoczął się w 2000 roku, to już LEADER+, z którego mogły skorzystać również kraje przystępujące do Unii Europejskiej w 2004 roku.

W Polsce LEADER+ był wdrażany w latach 2004-2008 i podzielony na dwa schematy. Pierwszy schemat skupiał się na tworzeniu lokalnych grup działania (LGD) oraz opracowywaniu zintegrowanych strategii rozwoju. Drugi schemat wspierał realizację 150 strategii, budując jednocześnie zdolności instytucjonalne LGD do animowania lokalnych społeczności i wspierania działań oddolnych.

Dzięki starannie przemyślanym działaniom przygotowawczym w okresie programowania 2007-2013 funkcjonowało już 331 LGD (na koniec 2013 roku). W wyniku połączeń grup, liczba ta zmniejszyła się do 324 LGD w kolejnym okresie programowania. Obecnie mamy 297 LGD, w tym 8 miejskich w ramach RLKS.