Opracowanie i wdrożenie innowacji w zakresie produkcji rabarbaru ogrodowego (Rheum × hybridum) o udoskonalonych cechach prozdrowotnych, sensorycznych i przetwórczych

Warunki klimatyczne Podkarpacia (długość okresu wegetacji, średnie dobowe temperatury, ilość opadów) i gliniaste gleby sprzyjają uprawie rabarbaru, jednak główną zachętą dla rolników jest możliwość zwiększenia opłacalności produkcji.  

• Z racji wczesnego plonowania, warzywo to jest pierwszym źródłem dochodu. Rabarbar uprawiany jest na rozdrobnionych działkach z dużymi spadkami terenu, stąd zaliczany jest do upraw specjalistycznych.
• Dostępność rolników do wysokiej jakości sadzonek pozwoli na spełnienie wymogów uprawy ekologicznej i zrównoważonej, podwyższy zdrowotność plantacji, wpłynie na wzrost plonów i jakość uzyskiwanego surowca. Pozwoli także na optymalne wykorzystanie powierzchni uprawy i ograniczenie wykorzystania zasobów: nawozów, paliwa, zużycie sprzętu i pracy ludzkiej.
• Dzięki projektowi zostaną uniknione błędy związanych z uprawą typów rabarbaru niedostosowanych do warunków uprawy ekologicznej i zrównoważonej na Podkarpaciu.
• Dla rolników na Podkarpaciu uprawa rabarbaru stanowi duży kapitał, który dzięki projektowi zostanie podtrzymany i rozwinięty.
• Uprawa rabarbaru, rośliny bogatej w związki bioaktywne (kwasy fenolowe, antocyjany, flawonole, Wit. K) na skalę towarową stanowi ważne zaplecze surowców do bezpośredniej konsumpcji, przemysłu przetwórczego (mrożonki, wina, komponent dżemów, soków, naturalny konserwant żywności, środek żelujący), a także przemysłu kosmetycznego i farmaceutycznego.

Uzyskana dzięki projektowi szeroka dostępność rolników do unikatowej sadzonki (wysoka zdrowotność, kondycja fizjologiczna, jednorodność genetyczna) cennych selekcji i poszukiwanych na rynku odmian rabarbaru o czerwonych ogonkach pozwoli na wzrost plonów i jakość uzyskiwanego surowca, a także zwiększenie areału upraw. Tym samym, zwiększy się dostępność do surowca o wysokich parametrach jakościowych dla polskiego przemysłu przetwórczego. Z całą pewnością  przeprowadzona operacja będzie niezwykle pomocna w zapewnieniu stabilnych i zrównoważonych dostaw żywności.

Celem projektu jest opracowanie i wdrożenie innowacji w zakresie produkcji poszukiwanych odmian i cennych selekcji rabarbaru ogrodowego (Rheum × hybridum) na Podkarpaciu, oddziałujące na wzrost plonu i poprawę parametrów jakościowych roślin (wysoki poziom związków bioaktywnych, zwiększona odporność na patogeny, stres abiotyczny) przy zastosowaniu unikatowej sadzonki wyprodukowanej in vitro zgodnie z zasadami Dobrych Praktyk z wykorzystaniem biostymulatorów, naturalnych środków ochrony roślin i modyfikacji barwy światła oraz ekologicznej uprawy na plantacji.

Operacja ma na celu także dobór odpowiednich odmian rabarbaru dostosowanych do uprawy ekologicznej i zrównoważonej w warunkach glebowo-klimatycznych Podkarpacia pozwalający na wzrost konkurencyjności i popytu. 

Działania podejmowane w ramach projektu

Celem projektu jest opracowanie i wdrożenie innowacji w zakresie produkcji poszukiwanych odmian i cennych selekcji rabarbaru ogrodowego (Rheum × hybridum) na Podkarpaciu, oddziałujące na wzrost plonu i poprawę parametrów jakościowych roślin (wysoki poziom związków bioaktywnych, zwiększona odporność na patogeny, stres abiotyczny).

• Cel zostanie osiągnięty poprzez zastosowanie unikatowej sadzonki wyprodukowanej przy zastosowaniu kultur in vitro, biostymulatorów i modyfikację spektrum światła. Wyselekcjonowane na plantacji rośliny pod kątem pożądanej cechy (wysoki poziom antocyjanów, wielkość ogonków liściowych, plonowanie) różnych typów rabarbaru - 'Malinowy', 'Lider', 'Karpow Lipskiego', 'Goliath', ˈFrambozenˈ uzyskanych z siewu lub podział karp zostaną przebadane na obecność wirusów i rozmnożone in vitro.
• W celu podwyższenia syntezy substancji fenolowych (wpływających na odporność na patogeny) i aktywności fotosyntetycznej, aklimatyzacja mikrosadzonek do warunków ex vitro będzie prowadzona zgodnie z zasadami Dobrych Praktyk (Dz.U.06.194.1436 www.mz.gov.pl), z zastosowaniem biostymulatorów i modyfikację spektrum światła.
• Planowane jest także opracowanie kompleksowego programu ochrony mikrosadzonek rabarbaru przed patogenami nalistnymi, rozwijającymi się w warunkach wysokiej wilgotności podczas aklimatyzacji. Założeniem tego programu jest zminimalizowanie lub całkowite wyeliminowanie stosowania chemicznych środków ochrony roślin.
• Określenie optymalnych warunków sprawi, że sadzonka będzie posiadała dobrze wykształcone kłącze z licznymi korzeniami przybyszowymi i zaindukowany system odporności na stres abiotyczny i biotyczny w późniejszej uprawie, która będzie prowadzona wg zasad rolnictwa ekologicznego pod nadzorem uprawnionej jednostki certyfikującej.
• Na plantacjach, planowane jest stworzenie poletek eksperymentalnych, na których będą prowadzone prace badawczo-rozwojowe, których celem jest ocena następczego wpływu rodzaju sadzonki i genotypu na wysokość i jakość plonu. Pozwoli to na uniknięcie błędów związanych z uprawą odmian niedostosowanych do uprawy ekologicznej i zrównoważonej w warunkach glebowo-klimatycznych Podkarpacia.

Główne korzyści z realizacji projektu

Obecnie obserwuje się niedobór surowca rabarbaru na rynku. Wynika to z likwidacji nierentownych plantacji rabarbaru o zielonych ogonkach w poprzednich sezonach. Aktualnie obserwowany trend w preferencjach konsumentów wskazuje na spożywanie coraz większej ilości żywności wysokiej jakości, a przede wszystkim ekologicznej. Poszukiwane są m.in. produkty o wysokiej zawartości związków fenolowych, mających właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne i przeciwnowotworowe. Stąd, w ostatnim czasie dużym zainteresowaniem cieszy się rabarbar o czerwonych ogonkach, zawierający wysoki poziom antocyjanów (cyjanidyno-3-rutynozydu i cyjanidyno-3-glikozydu) oraz flawonoidów.

• Na zawartość składników odżywczych duży wpływ ma odmiana, a także klimat, gleba, sposób uprawy. Wykazano, iż w produkcji ekologicznej rośliny uruchamiając swój naturalny system obronny przed chorobami i szkodnikami syntetyzują więcej związków fenolowych, które pełnią w roślinach funkcje obronne, a jednocześnie są prozdrowotne dla człowieka.
• Na Podkarpaciu występują stosunkowo dobre warunki do uprawy rabarbaru metodą ekologiczną, jednak główną zachętą dla rolników jest możliwość zwiększenia opłacalności produkcji.

Dużym problemem jest także dostępność do wysokiej jakości sadzonek poszukiwanych odmian rabarbaru o czerwonych ogonkach, a także cennych selekcji.

• Ze względu na niską efektywność rozmnażania rabarbaru metodą tradycyjną przez podział karp, powszechnie stosowane jest rozmnażanie generatywne, które wpływa na uzyskiwanie bardzo zróżnicowanego potomstwa (bez antocyjanów, liczne i cienkie, niehandlowe ogonki). Rozmnażanie przez podział karp jest obciążone przenoszeniem wirusów.
• Ponadto materiał oferowany w sprzedaży często jest porażony przez różne patogeny grzybowe. Założenie plantacji na bazie niepewnego materiału może skutkować niską produktywnością i potencjałem handlowym uzyskanego surowca.

Zaproponowany projekt stanowi przedsięwzięcie zmierzające do rozwiązania przedstawionych problemów poprzez szeroką dostępność rolników do unikatowej sadzonki o wysokiej zdrowotności i kondycji fizjologicznej poszukiwanych i cennych selekcji rabarbaru uzyskanej przy zastosowaniu kultur in vitro, biostymulatorów i modyfikację spektrum światła, a także dobór odpowiednich odmian rabarbaru dostosowanych do uprawy ekologicznej i zrównoważonej w warunkach glebowo-klimatycznych Podkarpacia.

Założeniem projektu jest także podwyższenie cech biologicznych, sensorycznych i przetwórczych poprzez wyeliminowanie stosowania chemicznych środków ochrony roślin na etapie aklimatyzacji mikrosadzonek do wzrostu ex vitro i późniejszej uprawie na plantacji.

Streszczenie praktyki

1. Szeroka dostępność rolników do unikatowej sadzonki (wysoka zdrowotność, kondycja fizjologiczna, stabilność genetyczna) cennych selekcji i poszukiwanych na rynku odmian rabarbaru o czerwonych ogonkach pozwoli na zwiększenie areału upraw i ich rentowność poprzez poprawę zdrowotności plantacji, zwiększenie plonowania, optymalne wykorzystanie powierzchnie uprawne, zmniejszenie zabiegów agrotechnicznych.
2. Ograniczenie stosowania środków ochrony roślin w produkcji sadzonek i podczas wzrostu na plantacjach wpłynie na podwyższenie cech biologicznych, sensorycznych i przetwórczych uzyskanego produktu.
3. Zapewnienie odpowiedniego poziomu produkcji żywności jest jednym z najważniejszych problemów XXI wieku.
4. Stworzenie poletek doświadczalnych pozwoli na wytypowanie najlepszych selekcji/odmian rabarbaru do uprawy ekologicznej na Podkarpaciu.
5. Uprawa rabarbaru obfitującego w związki bioaktywne na skalę towarową zwiększy dostępność do wysokiej jakości produktu konsumentów, a także przemysłu przetwórczego i farmaceutycznego. 

Dodatkowe informacje

Członkowie Grupy Operacyjnej poprzez wspólne uczestnictwo w realizacji projektu nawiążą ścisłą współpracę. Wytworzą się pomosty pomiędzy nauką implementującą do rolnictwa wiedzę i nowoczesne technologie a rolnikami, którzy w praktyce zastosują te rozwiązania. Ścisła współpraca w realizacji celów badawczych pomiędzy rolnikami a naukowcami podniesie poziom wiedzy rolników na temat nowoczesnych metod w produkcji, ale także pozwoli na zastosowanie tej wiedzy w ich bieżącej działalności.

Elementem projektu będzie bezpośrednie doradztwo oraz wymiana informacji nt. istotności zakładania plantacji z wykorzystaniem wysokiej jakości sadzonek rozmnożonych in vitro, oraz nowoczesnych technik oceny uzyskanego surowca pod kątem zawartości substancji bioaktywnych.

W wyniku realizacji projektu zostaną opracowane zalecenia nt. produkcji wysokiej jakości materiału rozmnożeniowego rabarbaru zgodnie z zasadami Dobrych Praktyk, a także stworzony kompleksowy program ochrony mikrosadzonek rabarbaru podczas etapu aklimatyzacji do wzrostu w warunkach ex vitro.